کاخ شهربانی

• 1398/03/23
• 0 کامنت
• 2309 تعداد بازدید

کاخ شهربانی ساختمانی است که در دوره پهلوی اول، در مرکز شهر تهران، برای اداره شهربانی تهران ساخته شد.

میدان مشق

میدان مشق در دوره فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد و یکی از نخستین و بزرگترین میدان های نظامی تهران بود. پادگان دودمان قاجار در این میدان پا گرفت و قزاق ها در آن تمرین رژه و مشق نظام می کردند.

پس از دوره قاجاريه و با شروع سلسله پهلوی كه توسعه شهری با جايگزينی الگوهای شهرسازی غربی همراه بود نظم محله ای شهر سنتی به هم ريخت و شكلهای جديد فضايی و كالبدی بوجود آمد. در اين سالها برای اولين بار بعد از انقلاب مشروطه دولت قدرت خود را تثبيت می كند و با گسترش نهادهای دولتی و مؤسسات اجتماعی و اقتصادی جديد، زمينه دگرگونی ساختار جامعه دوره فئودال يا پيش سرمايه داری ايران را فراهم می آورد. از طرفی تغيير مقر حكومت از كاخ گلستان به كاخ مرمر عملاً اهميت سابق ارگ را كاهش داد و متعاقب اين تحولات تغييراتی نيز در محوطه ميدان مشق ايجاد شد. رضاخان پادگان ها را به خارج تهران منتقل كرد. از جمله ميدان مشق را خالی كرد و برآن شد كه در آن تأسيسات اداری بنا كند.

سردر باغ ملی بعد از تخریب سر در ناصری، ساخته شد. میدان مشق در سال های نخست سلسله پهلوی اول به باغ ملی تبدیل گردید. با این حال باغ ملی چند سال بیشتر دوام نیاورد و در محوطه آن، ساختمان‌هایی از جمله ساختمان وزارت امور خارجه، کتابخانه ملی و موزه ایران باستان ساخته شد.

با این حال باغ ملی چند سال بیشتر دوام نیاورد و با احداث دو ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس و اداره پست بلدیه در همان سال‌ها، دو پست نگهبانی واقع در قسمت غربی و شرقی سردر تخریب می‌شود و منظره زیبا و منفرد بنای سردر تا حدودی تحت‌تأثیر دو بنای مجاور خود قرار می‌گیرد. همچنی بعدها در محوطه آن، ساختمان‌هایی از جمله ساختمان وزارت امور خارجه ایران، کتابخانه ملی و موزه ایران باستان ساخته شد.

تاریخچه کاخ شهربانی

با روی کار آمدن رضاشاه، نیاز به راه‌اندازی نهادهای مدرن مانند بانک‌ها، دادگستری، ثبت احوال، اداره‌های دولتی و مانند آن‌ها به گونهٔ روزافزونی احساس می‌شد. این ساختمان در سال ۱۳۱۵، در میدان مشق (باغ ملی)، در مرکز شهر تهران برای اداره شهربانی تهران ساخته شد.

وزارت امور خارجه ایران در سال ۱۳۸۱، کاخ شهربانی را از نیروی انتظامی جمهوری اسلامی خریداری نمود و پس از بازسازی آن که حدود پنج سال طول کشید، این ساختمان را از سال ۱۳۸۵ با نام ساختمان شماره ۹ وزارت خارجه مورد بهره‌برداری اداری خود قرار داد.

معماری کاخ شهربانی

طراحی و اجرای ساختمان این‌گونه نهادها با روش‌های سنتی عملاً ممکن نبود زیرا این‌گونه نهادها نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره از پیشروان آوردن معماری اروپایی به تهران بودند، یا خود شهروندان اروپایی بودند یا دانش‌آموختگان دانشگاه‌های اروپا. این معماران گونه‌ای نوین از معماری را پدیدآوردند که می‌توان با اغماض آن را «معماری نئوکلاسیک ایرانی» نامید.

بر پایه این گونه از معماری، درون و سازه ساختمان بر پایه معماری مدرن طراحی شده اما در تزئینات و نماسازی‌هایش از معماری ایران باستان بهره گرفته می‌شد. کاخ شهربانی نمونهٔ برجسته‌ای برای این گونه معماری است. نما، سرستون‌های با نماد جانوران اساطیری، سنگتراشی‌ها و نقش سربازان هخامنشی و سنگ نبشته‌های این ساختمان کاملاً از روی معماری دوران هخامنشی و از تخت جمشید الگوبرداری شده است و و پلکان دو سویه سنگی آن یادآور معماری کاخ آپادانا است. معماران در آن دوره می‌کوشیدند، شکوه از دست رفته ایران را با الگو گرفتن از معماری باستان بازسازی کنند. این ساختمان کامل‌ترین نمونه برداری از کاخ‌های پارسه و تخت جمشید است.

سازنده این کاخ قلیچ باقلیان و طراح آن معمار برجسته ارمنی گابریل گورکیان بود. این ساختمان نزدیک به ۲۱ هزار متر مربع زیربنا دارد.

عمارت شهربانی امتدادی شمالی-جنوبی دارد و در سه طبقه بنا شده است. طبقه اول و دوم داراری طرح یکسانی است و شامل راهروهایی با سقف بلند است که در طرفین به اتاق های مختلفی راه دارد.

فضای درونی ساختمان با گچبری و آینه‌کاری کار شده و فضای برونی آن نیز نقش‌های برجسته روی بدنه و ستون‌ها و تندیس‌های الهام گرفته از معماری دوران هخامنشی است.

کاخ شهربانی کجاست

کاخ شهربانی در جبهه شرقی میدان مشق، در محدوده بین خیابان امام خمینی و سی تیر، در شهر تهران واقع شده است.