کاخ آپادانای شوش

• 1396/10/25
• 0 کامنت
• 3187 تعداد بازدید

کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش یکم بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد، در شوش (شهر باستانی)، روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. داریوش شوش را برای این انتخاب کرد که در عصر عیلامی، کانون بزرگ مذهبی و بعد از ساخته شدن کاخ هم پایتخت زمستانی هخامنشیان شد.

آپادانا نام باستانی بناهایی است که با تالارهای ستون دار شناخته می شدند. طرح این ساختمان در تخت جمشید تکرار شده است، اما تالار کاخ شوش کمی از تالار تخت جمشید بزرگتر بود. این کاخ، که بارگاه یا آپادانه نامیده شده، توسط اردشیر دوم تجدید بنا شده است. از کلیه مجموعه کاخ، ۱۱۰ اتاق و تالار کشف شده است.

تاریخچه اکتشاف و حفاری منطقه

در سال ۱۸۴۹ کاوش‌ها و حفاری‌های متعددی بر آثار باقی‌مانده از شهر شوش، شروع شد، که آثار شگفت‌انگیز و ارزشمندی از قرون مختلف ایران، از جمله امپراتوری هخامنشیان، حکومت ساسانیان، دوران ایلامیان، دوران اسلامی و حتی به اعتقاد برخی از کارشناسان تاریخی، دوران قبل از تاریخ نیز توسط کاوشگران کشف و ضبط شد. این در حالی است که به نظر می‌رسد پس از کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته توسط گروهی از باستان‌شناسان فرانسوی به سرپرستی مارسال دیولافوا، این مجموعه در سال ۱۸۸۰ میلادی کشف شد که در جریان آن، این کاخ را از دل خاک بیرون کشیدند و ستون‌ها و سرستون‌های کاخ را با اره بریدند و به فرانسه منتقل کردند و امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد. بیشتر اشیا خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداری می‌شوند.

معماران فرانسوی در سال ۱۸۴۴  میلادی  دوباره پس از ۴ سال به ایران سفر کردند و بدون در نظر گرفتن مفاد قرارداد با دولت ایران و با توسل به روش‌های غیر قانونی، اشیاء مکشوفه و حتی اجزاء معماری را که جا به جایی آنها به صراحت در توافق نامه ایران منع شده بود، به موزه لوور پاریس منتقل کردند.

دربار قاجار که متوجه عهدشکنی دیولافوا  شده بود، رسماً در این مورد به دولت فرانسه اعتراض کرد، اما دولت فرانسه این اعتراض را جدی تلقی نکرد و فقط برای رفع کدورت از شاه ایران دعوت کرد تا برای بازدید از نمایشگاه اشیاء مکشوفه در شوش به فرانسه سفر کند. این سفر سومین و آخرین سفر شاه قاجار به اروپا و فرنگستان  بود که در سال ۱۳۰۷ هـ . ق / ۱۸۸۹ م. انجام شد. شاه از نمایشگاه اشیاء شوش در پاریس بازدید کرد و تحت تأثیر آن قرار گرفت و سرانجام از اعتراض خود صرف نظر کرد و مقدمات کار برای انعقاد قرارداد جدیدی درباره کاوش‌های فرانسویان در شوش فراهم آمد.

معماری و ویژگیهای کاخ آپادانای شوش

مساحت تالار یا کاخ آپادانا ۱۰۴۳۴ متر است. کاخ آپادانای شوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است.

طرح کاخ بنایی کوشک مانند با ۳ ایوان ستوندار در جبهه شمالی ، شرقی و غربی آن است. تالار مرکزی با ابعاد ۵۸ در ۵۸ متر است و دارای ۳۶ ستون می باشد. ارتفاع ستونها حدودا ۲۰ متر است و با ستون های کله گاوی شکل ساخته شده است. ایوان ها هر کدام دارای دو ردیف ستون ۶ تایی می باشند.

شش حیاط که سه تای آنها بسیار بزرگ دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفته اند، در داخل مجموعه کاخ ها وجود داشته اند که به وسیله یک راهروی بزرگ به بخش شمالی مربوط می گردیده است. سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشته اند. اتاق ها و ساختمان های مختلف کاخ به وسیله این حیاط ها روشنایی گرفته و تهویه می شدند.

کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش

این لوح در یکی از دروازه‌های کاخ آپادانای شوش کشف شده‌است. در سال ۱۹۱۱ (میلادی) ژاک دو مورگان و رولاند دو مکوئنم با حفاری در کاخ آپادانای شوش موفق به این اکتشاف شدند. این لوحه تاریخی که از خاک رس می‌باشد، در موزه لوور نگهداری می‌شود.

کتیبه داریوش بزرگ، دارای ابعاد ۴۲ در ۴۲ سانتی متر است و قسمتی از آن از بین رفته‌است. کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش به خط پارسی کهن است و یکی از نخستین متون به جا مانده از این پادشاه هخامنشی در آستانه به دست گرفتن قدرت می‌باشد.

متن کتیبه :

کتیبه ابتدا پس از دعا و طلب حفاظت از اهورا مزدا و بیان فهرستی از اصل و نسب داریوش بزرگ، به دستور ساخت بنای کاخ آپادانای شوش پرداخته‌است. سپس در مورد نخستین حفاری‌ها در مورد ایجاد زیر بنای ستون‌های کاخ مطالبی را ارائه کرده‌است. پس از آن، مواد مورد استفاده در ساخت کاخ و اینکه این مصالح از کدام منطقه جغرافیایی برای بنای کاخ آورده شده‌اند، توضیحاتی داده شده‌است.

در کتیبه به این موضوع اشاره شده‌است که مصالح ساختمانی از سراسر شاهنشاهی ایران، برای ساخت کاخ آپادانای شوش به این ناحیه آورده شده‌است. در لوحه داریوش شاه به ارزشمند بودن مواد و مصالح اشاره گردیده‌است. لوح همچنین می‌گوید که مواد با ارزشی که برای استفاده در دکوراسیون مورد استفاده قرار گرفته است، مصالحی نظیر طلا، سنگ لاجورد، فیروزه، نقره و آبنوس می‌باشند.

در آخر، در کتیبه داریوش بزرگ آمده است که این کاخ با مشارکت معماران و صنعتگران مختلف از سرتاسر امپراطوری هخامنشیان، مانند سنگ‌کاران ایونی و نقره‌کاران و طلاکاران مصری، بنا شده‌است.

کتیبه اردشیر دوم

از نکات مهمی که در کاوش‌های صورت گرفته بر کاخ آپادانا وجود دارد، می‌توان به کشف کتیبه‌ای مربوط به دوران پادشاهی اردشیر دوم هخامنشی اشاره کرد که روی آن نوشته‌ای از قول اردشیر دوم حک شده که بیانگر شرح ساخت کاخ آپادانا است:

اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا، آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.

کاخ آپادانای شوش کجاست

کاخ آپادانای شوش در شهر تاریخی شوش، در استان خوزستان قرار دارد.