پل
پل، سازهای است که دو مکان را به هم متصل میکند. در تعریف قدیمی چنین میگفتند که پل طاقی است بر روی رودخانه، دره، یا هر نوع گذرگاه که رفتوآمد را ممکن میسازد. اما امروزه در مبحث مدیریت شهری، پل را سازهای برای عبور از موانع فیزیکی قلمداد میکنند تا ضمن استفاده از فضا (نه صرفاً سطح زمین) بتواند عبورومرور و دسترسی به اماکن را تسهیل کند.
از پل معمولاً جهت عبور راه، راه آهن، عابر پياده يا حتی كانال و خط لوله استفاده می شود. موانعی كه معمولاً قصد عبور از آن ها را داريم می تواند رودخانه، يك راه ديگر و يا دره باشد.
طبقه بندی پل ها
پل ها را می توان برحسب طرق مختلفی طبقه بندی نمود:
- برحسب نوع استفاده: پل مجراي آب مثل كانال رودخانه، پل دره اي، پل عابرپياده راه آهن يا خط لوله
- برحسب مصالح مورد استفاده براي ساخت پل: چوب، مصالح بنايي، آهن، فولاد، بتن مسلح، بتن پيش تنيده، پل آلومينيومي يا مصالح كامپوزيت
- بر حسب نوع روسازه: پل دالي، پل تيري، خرپايي، قوسي يا معلق
- بر حسب نوع دهانه: ساده، پيوسته يا طره اي
- موقعيت سطح تردد نسبت به سازه (روگذر، ميان گذر)
برخی از انواع پل ها
- پل شاه تیری : پل شاه تيری شايد رايج ترين و ساده ترين نوع پل باشد. چنانچه چند تخته الوار را در عرض يك دره يا رودخانه قرار دهيم پل تيری در ساده ترين شكل آن ساخته ايم.
- پل قوسی : پل قوسی، پلی است با تکیه گاههای انتهائی در هر طرف، که شکلی نیم دایره مانند دارد. پلی که از رشتهای از قوسها تشکیل شده باشد، پل درهای نامیده میشود. پل قوسی ابتدا توسط یونانیها و از سنگ ساخته شد. بعدها، مردم باستان از ملات در پلهای قوسی خود استفاده کردند.
- پل طرهای : یا پل کنسولی نوعی پل است که با استفاده از طره ساخته شدهاست. طره، به سازههایی گفته میشود که به صورت افقی در فضا ساخته شدهاند و تنها در یک انتها دارای تکیهگاه هستند.
- پل کابلی : پل کابلی، نوعی پل است که عرشه پل توسط کابلهایی به برجهای پل وصل شده و نیروهای آن را تحمل میکنند.
- پل خرپایی : یکی از قدیمیترین انواع پلها به شمار میروند که به علت استفاده بهینه از مصالح، دارای صرفه اقتصادی هستند. پل خرپایی نوعی پل است که از اتصال اعضای آن (معمولاً اعضای مستقیم) به هم ساخته میشود.
- پل معلق : پلی است که عرشهٔ آن از کابلهای معلق آویزان شده باشد. تاریخ این نوع پلها به اوایل قرن ۱۹ باز میگردد. این نوع پلها دارای کابلهای معلق بین برجها، همراه با کابلهای معلق عمودی هستند که وزن عرشه را تحمل میکنند.
- پل تشریفاتی : جهت زیباتر شدن، بعضی پلها با ارتفاع بیشتر از حد نیاز ساخته میشوند. این نوع پل که بیشتر در باغهای نمادین موجود در شرق آسیا ساخته شدهاست، پل ماه نیز خوانده میشود. در قصرها اغلبا این پلها بر روی آبراهای مصنوعی به عنوان سمبل یک مسیر خاص به یک مکان خیلی مهم یا یک مکان خیالی و فرضی ساخته شدهاند.
- پل پیادهرو : یا پل عبور عابر پیاده به پلی گفته میشود که به منظور رفتوآمد افراد از جایی به جای دیگر ساخته میشود. این گونه پلها، معمولاً برای عبور امن افراد پیاده از موانع طراحی میشوند.
آشنایی با پل ها
اولین پل های ایران
از پژوهشهای باستان شناسی بر میآید که پیش از هخامنشیان، الواح بدست آمده از شوش (تمدن عیلام) و در بابل (تمدنهای بینالنهرین) و نشانههایی از دوره مادها، گواه وجود پلهایی بر کرخه (عیلام)، دجله و فرات (بینالنهرین) و رودخانههای کوههای زاگرس (ماد) است. در این میان از پل بابل بر رودخانه فرات (عهد بخت النصر) یاد میشود و قدیمی ترین اثر باستانی پل مربوط به پلی بر رود ارس (دوره اورارتورها) میباشد. همچنین پل باستانی بر رودخانه کر (کوروش) فارس (احتمالا زمان کوروش) در محل درودزن که کاربری سد هم داشته است.