پل سازه ای است كه شرايط عبور از روی يك مانع را فراهم می نمايد بدون اينكه مسير عبور از زير خود را ببندد. پلها از ساختمانهایی هستند که هم در بیرون از شهرها و هم درون شهرها ساخته می‌شوند. در گذشته گاه از سدها و بندها همچون پل بهره‌گیری می‌شده است به ویژه آنها که در راستای گذر و رفت و آمد مردم ساخته می‌شده‌اند.

پل های کهن ایران

از پلهای کهن در ایران بخشهای اندکی به جا مانده است. اصطخری در کتاب خود از پلی نزدیک ارگان (ارجان یا ارقان) در نزدیکی بهبهان یاد می‌کند. در گذشته آنجا شهری بزرگ بوده که امروز چیزی از آن باقی نمانده است و شهر بهبهان امروزی جای آن ساخته شده است. کنار شهر کهن پلی بوده با دهانه‌ای پهن و بلندی آن به اندازه‌ای بوده که یک سوار بلند بالا روی شتر با نیزه‌ای در دست می‌توانسته از زیر آن بگذرد.

در فیروز آباد به سوی هزارپیچ در مسیر کوار، پلی وجود داشت که تا این اواخر پابرجا بود ولی افسوس که در کشمکشهایی که میان دولت و قشقایی‌ها پیش آمد ویران شد. امروزه هنوز آثاری از آن پل سنگی را می‌توان دید. چند دهانه از آن در پیش از اسلام ساخته شده که هنوز کمابیش برجاست. این پل زمان آل بویه بازسازی شده بود، بدین صورت که دهانه بزرگ آن به چند چشمه پخش شده تا کوچکتر شوند که این چشمه‌ها ویران شده است. آنچه باقی مانده است نشان از پیشرفت در پل‌سازی ایرانیان است.

یکی از پلهای کهن پل چهارباب در خرم‌آباد است. بیشتر این پلها در سده سوم وچهارم میلادی ساخته شده‌اند. سپس چشمه‌های آنها را در سده چهارم و پنجم و ششم هجری بازسازی کرده‌اند و گاه شکل آنها نیز دگرگون شده است. ولب پایه‌ها همان پایه‌های نخستین بوده است.
یکی دیگر از پلهای کهن روی رودخانه کشکان نزدیک خرم‌آباد است که جاده مهمی از روی آن می‌گذشته است. این پل را نجم الدین پسر بدرالدین از فرمان روایان شیعی کرد ساخته است که همزمان با آل بویه در غرب ایران فرمان‌روایی می‌کرده‌اند. پلهای دیگری نیز نزدیک خرم‌آباد یافت می‌شود که تنها پایه‌های آنها به جا مانده است.

برخی پل‌های کهن را اینگونه فرمانروایان بازسازی کرده‌اند. مانند پل شهرستان در اصفهان که ساختمان نخستین آن در سده ششم پیش از میلاد ساخته شده بود. سپس در سده دوم و سوم میلادی یک بار بازسازی شده و پس از اسلام هم پیوسته باز سازی می‌شده است. این پل چون دو بخش مهم اصفهان را به هم می‌پیوسته اهمیت فراوانی داشته است. در زمان کنونی هم که پل باز سازی شده از آن بهره‌گیری می‌شود. جالب است که پایه‌های آن به اندازه‌ای پایدار و استوار بوده که در هیچ زمانی نیاز به بازسازی آن پیش نیامده است.

یکی از پلهای ارزشمند، پل دختر در میانه است که دهانه پهنی داشته که متأسفانه این دهانه ویران شده و پل جدیدی کنار آن ساخته شده است. این پل ۲۵۰۰ سال پیشینه دارد و در مسیر جاده‌ای مهم قرار گرفته است که شمال ایران را به جاهای دیگر می‌پیوسته و اهمیت نظامی و هم اهمیت بازرگانی داشته است. سالهای سال از روی آن خودرو هم گذر کرده و پایدار مانده است.

همان گونه که گفته شد برخی از پلها روی بندها ساخته شده است. مانند بند امیر که همچون پلی است که دو سوی رودخانه را به هم می‌پیوندد. چند سد دیگر در دنباله بند امیر بوده که برخی از آنها را پیش از اسلام و برخی را پس از اسلام ساخته‌اند و امروزه بیشتر دهانه‌های آنها ویران شده‌اند.

آشنایی با پل های کهن