پل دختر میانه

• 1396/11/11
• 0 کامنت
• 2795 تعداد بازدید

پل‌دختر میانه یکی از پل‌های تاریخی و منحصر به‌فرد ایران است که روزگاری به دلیل قرار گرفتن در مسیر بین‌المللی و جهانی جاده ابریشم (شاهراه بزرگ خراسان) از بناهای کلیدی اتصال شرق به غرب جهان قلمداد می‌شد.

این پل دارای سه چشمه بزرگی است که چشمه وسطی هم بلندتر و هم عریض‌تر است و به این علت از وسط پل بطرفین دارای شیبی است. آب برهای طرفین چشمه بزرگ از سنگ و بصورت مثلثی است. دهلیزها و کنودهایی در اطراف چشمه بزرگ به چشم می‌خورد که بوسیله دو نیم ستون چند ضلعی باستقامت پل می‌افزاید.

تاریخچه پل دختر میانه

از تاریخ ساختمان پل اطلاعات درستی در دسترس نیست و کتیبه آجری هم که بر روی پایه وسطی پل موجود بود ساییده شده و متن آن از بین رفته است. عده‌ای از باستان‌شناسان تاریخ پایه‌های آن را به عهد ساسانی نسبت می‌دهند ولی با توجه به شیوه معماری تاریخ ساخت آن را به قرن هشتم هجری تخمین زده‌اند.

وجه تسمیه پل دختر

علاوه بر پل دختر میانه، در نقاط مختلف ایران پل‌ های متعددی با عنوان پلدختر معروف‌ هستند که گروهی از باستان‌ شناسان این وجه تسمیه را بر گرفته از الهه آناهیتا، فرشته آب در ایران باستان می‌دانند و حتی معتقدند در گذشته تندیسی از این ایزد بانو در طرفی از پل‌ ها قرار داده می‌ شد تا به یمن قداست این الهه، آب رودخانه طغیان نکند و سبب انهدام پل نگردد.

همچنین عده‌ای عقیده بر این دارند که چون سازنده آن دختری از شاهزادگان بوده به آن علت اسم دختر بر آن نهاده شده است که هر کدام بحث و داستان شیرین بخود دارد.

ویرانی طاق پل دختر میانه

در روز ۲۰ آذر ماه ۱۳۲۵، زمانی که قوای دمکرات به سرکردگی سید جعفر پیشه وری بر آذربایجان مسلط شده بود، هنگام عقب‌نشینی، برای اینکه به دست نیروی دولت مرکزی گرفتار نشوند، اعضای فرقه، با دینامیت، قسمت وسطی پل و چشمه بزرگ آن را فرو ریختند که تا حال مرمت نشده باقی است. به همین خاطر این پل در اصطلاح محلی سنیق کورپی یعنی پل شکسته نیز نامیده می شود.

مرمت پل دختر میانه

پل دختر در چهار دوره مرمت و بازسازی شده است.

در سمت چپ پل کتیبه‌ای است که آخرین تاریخ مرمت آن را در تاریخ ۹۳۳ هجری، نشان می‌دهد، که توسط شاه بیگم بنت محمدبیگ موصللو انجام گرفته است. پل دختر همچنین در دوران قاجار، توسط آغامحمدخان قاجار مرمت شده است. 

در سال ۱۳۱۳ هجری که طاق آن شکسته و تخریب شده بود توسط اداره کل باستانشناسی، با کمک اداره فرهنگ میانه و اداره راه مرمت گردید. مرمت پایه‌های پل که به هنگام انفجار با دینامیت در ۲۵ آذر ۱۳۲۵ به شدت آسیب دیده و شکافهای طولی و عرضی فراوانی در آن ایجاد شده بود، در سال ۱۳۷۶ آغاز و در آبانماه سال ۱۳۷۷ باتمام رسید.

نظر برخی کارشناسان و سیاحان در مورد پل دختر میانه

مادام دیولافوآ باستانشناس فرانسوی،  که از سال 1881 میلادی نقاط مختلف ایران را مورد بازدید قرار داده، در سفرنامه خود از معماری قوی این بنا تمجید کرده و نوع معماری آنرا منطبق با معماری اواسط قرن 12 میلادی دانسته است(قرن ششم هجری قمری).

پروفسور پوپ در مورد پل میانه گفته: شاید زیبا ترین پل موجود در ایران همان باشد که بر روی رودخانه قزل اوزن در جنوب میانه بسته اند. نسبت پل به بستر رودخانه چنان با شکوه است که از نظر زیبایی منظره بدیع آن با معماری سنتی ایران برابری می کند. فضای طاقها از سطح معمول آب کمی بالاتر قرار دارد و اگر چه رفته رفته جمع و جورتر می شوند ولی روزنه های جبرانی برای موارد ضروری پیش بینی شده است. این ها با مساحت آجری در سطح پائین تری از سطح قوس قرار دارند. پایه های پل را با روکاری های زیبائی که شباهت به سبک گوتیک دارد استحکام بخشیده اند گل بندیل ها بارها مرمت شده و شکافهای کهنه حاکی از این است که پل بارها از زلزله صدمه دیده است.

دکتر فوریه طبیب مخصوص ناصرالدین شاه ضمن توضیح مطالبی درباره میانه در کتاب سه سال در دربار ایران، درباره پل دختر چنین آورده است: پلی که از روی آن گذشتیم عجیب است که بسیار خوب مانده است. این پل خرپشته مانند، از آجرهای محکم ساخته شده و سه دهانه مختلف العرض دارد. دهانه وسطی بلندتر است و کتیبه آن این است در عهد شاه صفی به سال ۱۰۴۲ هجری در دو سال تمام شد.

پل دختر میانه کجاست

پل‌دختر در ابتدای راه میانه (حدود بیست کیلومتری جنوب شرقی میانه) به زنجان و بر روی رودخانه قزل اوزن در دل رشته کوه قافلانکوه، در استان آذربایجان شرقی واقع شده است.