غارهای محوطه تاریخی بیستون

• 1398/04/11
• 0 کامنت
• 2037 تعداد بازدید

پنج غار به نام‌های مرخرل، مرتاریک، شکارچیان، مردودر و مرآفتاب، کهن‌ترین آثار موجود در کوه بیستون را دارا هستند که آثاری از دوره‌های پارینه‌سنگی، فراپارینه‌سنگی، نوسنگی بدون سفال و نوسنگی باسفال است.

غار شكارچیان

غار شکارچیان متعلق به دوران پارینه‌سنگی است و در بالای مجسمه هركول قرار دارد.

در حفاری های این غار آثاری از ابزار سنگی و استخوانی دوره موستری، استخوان اسب وحشی، گراز، غزال، گاو وحشی و گوزن متعلق به ۷۰ تا ۴۰ هزار سال پیش کشف شد. همچنین استخوان ساعد و دندان یک انسان متعلق به این دوره در این غار پیدا شد که در موزه دانشگاه پنسیلوانیا نگه داری می شود. باستان شناسان ایرانی و آمریکایی نیم قرن پس از کشف این دو نمونه، بر آنها تحقیقاتی انجام دادند و معلوم شد تنها استخوان ساعد به انسان تعلق دارد و این انسان از نوع نئاندرتال است.

غار مرتاریك

غار مرتاریک در شمال غربی غار مرخرل قرار دارد. در این غار بقایای دوره پارینه سنگی میانی شامل ابزار سنگی، استخوانهای جانوری و انسانی یافت شده است. مصنوعات سنگی مرتاریک شامل خراشنده ها، سوراخ کننده، اسکنه، تراشه، تیغه و سنگ های مادر است که ویژگی صنعت موستری را دارا هستند. در میان استخوان ها بقایای جانورانی چون ماهی، خفاش، موش، پستانداران حشره خوار شناسایی شده اند. این غار پس از این دوره متروک شده است.

این غار در حدفاصل دامنه و دیواره ای مرتفع واقع شده و مشرف بر یک سکوی طبیعی است. دهانه غار در ارتفاع سه متری دیواره واقع شده است. بخشی از این دیواره در حدفاصل دهانه غار و سکوی سنگی بر اثر بالا و پایین رفتن های متوالی ساییده ای دیده می شود که جهت صعود به غار استفاده می شده است. غار ۲۵ متر عمق و حدود ۸۰ متر مربع مساحت دارد و به صورت دالانی عمیق و کم عرض است که در انتها به محوطه نسبتاً بازتری ختم می شود. سقف غار از ابتدا تا انتهای دالان بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر می رسد. دهانه غار به سمت جنوب شرقی است و به همین دلیل طی روز تا عمق چند متری در معرض روشنایی و گرمای آفتاب قرار می گیرد. محور اصلی غار در عمق چند متری با زاویه تقریباً ۹۰ درجه به سمت راست منحرف می شود.

غار مردودر

غار مردودر در شمال شرقی غار شكارچیان قرار دارد. این غار مرتفع ترین غار کوه بیستون است و آثاری از دوره پارینه سنگی میانی و جدید در آن یافت شده است. این غار ۲۰ متر عمق و حدود ۱۷۰ متر مربع مساحت دارد. ارتفاع سقف غار بین ۱ تا ۳ متر است. غار مردودر دو دهانه دارد.

این غار دو دهانه دارد و غاری نسبتا باز به حساب می آید. دهانه اصلی در جهت جنوب- جنوب غربی مشرف بر دره ای پر شیب و کم عرض است که به پرتگاهی منتهی می شود. دهانه دیگر در جهت شرقی- جنوب شرقی مشرف بر کوره راهی است که به غارهای مرآفتاب و مر تاریک منتهی می شود. دهانه شرقی غار بر اثر ریزش دیواره در اعصار گذشته به وجود آمده است که لایه ای از سنگریزه به ضخامت ۳ تا ۵ سانتی متر کف غار را پوشانده است.

زندگی در این غار در دو دوره پیش از تاریخ ذکر شده تداوم داشته است. به دلیل اینکه دو سمت غار باز است و هوا در آن جریان دارد، آثار دفن شده درون این غار فرسوده و مضطرب بودند.

غار مرخرل

غار مرخرل یا غار خر در شمال شرقی غار شکارچیان قرار دارد و در حفاری های آن، ابزار سنگی و استخوانی، بقایای جانوری، ذغال، سفال و سایر نمونه های دیگر یافت شده است. قدیمی ترین آنها به دوره پارینه سنگی میانی تعلق داشت که شامل تراشنده و تیغ های ضخیم سنگی شاخص صنعت موسترین است. از دوره پارینه سنگی پایانی و فراپارینه سنگی، ریزتیغه ها، قلم های حکاکی، تراشنده ها و تیغ های کول دار و از دوره نوسنگی، نوعی سفال پوک ساده به دست آمده است. بقایای جانوری مکشوفه متعلق به اسب سانان، بزکوهی، میش وحشی، گاو وحشی، گوزن و غزال است. قدمت آثار یافت شده از این غار تا دوره ساسانی ادامه دارد.

مرخر در اصطلاح ادبی به معنای غاری است که فضای ورودی آن گرد است و به غلط غار خر نامیده می شود. در سال ۱۹۶۵، پروفسور فیلیپ اسمیت در بررسی و شناسایی محوطه های ما قبل تاریخ غرب ایران می نویسد: در نزدیکی روستای بیستون غار عمیقی به طول ۲۷ متر قرار دارد که قدمت بقایای باستانی آن حداقل به دوره پارینه سنگی میانی موستری تا عصر حاضر می رسد. این غار مقابل رودخانه گاماسیاب بر دامنه کوه بیستون واقع شده است. در حفاری های انجام شده، مجموعه ای از کارافزارهای سنگی و استخوانی بقایای جانوری، ذغال و … به دست آمد که استقرارهای پارینه سنگی جدید را در زاگرس مشخص می کند.

آثار اندکی از جمله سفال، از دوره ساسانی و بقایای جدیدتر بدست آمده است و این آثار خبر از یک دوره زمانی ۳۵ هزار ساله تا دوره پارینه سنگی در این غار می دهد.

غار مرآفتاب

غار مرآفتاب میان غار مرتاریک و غار مردودر قرار دارد. در این غار آثاری از ابزار دوره پارینه سنگی میانی تا دوره پارینه سنگی پایانی یافت شده است.

این غار ۲۶ متر عمق دارد و دهانه آن به سمت شمال شرقی است. دهانه غار حدود ۶ متر ارتفاع دارد و به تدریج از ارتفاع آن کاسته می شود تا جایی که در انتهای آن به ۲ متر می رسد. دالان اصلی حدود ۱۶۰ متر مربع مساحت دارد و در بیشتر قسمت های آن کف سنگی غار دیده می شود. یک پشته استالاگمیتی در انتهای غار دیده می شود که دالان اصلی را از بخش انتهایی جدا می کند. دو دهلیز کم عرض در پایین این پشته وجود دارد که تنها راه های بخش انتهایی غار است؛ بخش انتهایی حدود ۱۸ متر عمق و حدود ۶۰ متر مربع مساحت دارد و ارتفاع سقف آن کمتر از یک متر است.

غارهای محوطه تاریخی بیستون کجا هستند

غارهای محوطه تاریخی بیستون در دامنه کوه بیستون، در شهر بیستون از شهرهای شهرستان هرسین، در ۳۰ کیلومتری شمال شرق شهر کرمانشاه در استان کرمانشاه، قرار دارند.