شاهچراغ

• 1397/11/29
• 0 کامنت
• 2287 تعداد بازدید

شاهچراغ، مسجد و آرامگاهی است که در آن، حضرت میر سید احمد، فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) دفن شده است. احمدبن موسی، در راه پیوستن به برادر خود به سوی خراسان سفر نمود ولی در راه، توسط افراد مأمون خلیفه عباسی در شهر شیراز کشته شد. آرامگاه سیدمیرمحمد، برادر میر سیداحمد نیز در نزدیکی حرم شاهچراغ است. که به سبک معماری آذری بنا شده‌است.

تاریخچه ساخت و مرمت بنای شاهچراغ

این بنا، در دوره اتابکان فارس، در قرن ششم هجری قمری ساخته شده‌ است. در سالهای ۴۰–۱۳۳۹ خورشیدی و در پی مرمت و نوسازی ساختمان گنبد، طراحی کاشی‌کاری آن توسط استاد عیسی بهادری صورت گرفته و به اجرا درآمد.

در سال ۷۴۵ (ه‍. ق) مادر شاه شیخ ابواسحاق اینجو پادشاه فارس، ملکه تاشی خاتون اقدامات نیکویی بر بارگاه او انجام داد. این بانوی نیکوکار، اقدام به بهسازی بارگاه کرد و در عرض ۵ سال از سال ۷۴۵ تا ۷۵۰ (ه‍. ق) آرامگاهی وسیع و گنبدی بلند بر آن ساخت. همچنین در جنب آرامگاه، مدرسه‌ای وسیع بنا کرد. او همچنین تعداد زیادی از مغازه‌های بازار نزدیک حرم و ملک میمند فارس را وقف بر این آستان مقدس کرد.

در سال ۹۱۲ (ه‍. ق) به دستور شاه اسماعیل صفوی، بهسازی گسترده‌ای بر آرامگاه انجام گرفت. ۸۵ سال بعد، بر اثر زلزله سال ۹۹۷ (ه‍. ق)، نیمی از گنبد آرامگاه ویران شد که دوباره در سال‌های بعد بازسازی گردید.

در سال ۱۱۴۲ (ه‍. ق) نادر شاه افشار، بهسازی وسیعی را بر این آرامگاه انجام داد و به دستور او قندیل بزرگی در زیر سقف و گنبد آویزان کردند. نادرشاه پیش از گرفتن شیراز و غلبه بر افغان‌ها، پیمان بسته بود که اگر در جنگ پیروز شود، بهسازی شایسته‌ای بر این بقعه انجام دهد؛ بنابراین پس از پیروزی بر افغان‌ها و تسلط شیراز، ۱۵۰۰ تومان پول آن زمان را صرف بهسازی شاه چراغ کرد و قندیل او ۷۲۰ مثقال وزن داشته که از طلای ناب و زنجیر نقره‌ای ساخته بوده‌اند. این قندیل، تا سال ۱۲۳۹ (ه‍. ق) همچنان آویزان بود.

در زلزله سال ۱۲۳۹ (ه‍. ق) شیراز با خاک یکسان شد و این آرامگاه نیز به کلی مخروبه گردید. پس از زلزله، قندیل اهدایی نادرشاه را فروختند و صرف بازسازی آرامگاه کردند.

در سال ۱۲۴۳ (ه‍. ق) به دستور فتحعلی شاه قاجار، حسینعلی میرزا فرمانفرما، پی گیر شد تا کف بقعه را یک متر از سطح زمین بلندتر بسازد. این کار صورت گرفت و به جای استفاده از سنگ و ساروج، آن را از سنگ و آجر و گچ بنا کردند و در آخر ضریحی نقره‌ای بر گور نصب کردند. در سال ۱۲۶۹ (ه‍. ق) بر اثر زلزله، گنبد آرامگاه شکست و فرو ریخت. در همان سال محمدناصر ظهیرالدوله آن را نوسازی کرد.

در سال ۱۲۸۹ (ه‍. ق) مسعود میرزا ظل السلطان، دری نقره ای بر ورودی حرم نصب کرد و در سال ۱۲۹۲ (ه‍. ق) شاهزاده ظل السلطان، ساعت زنگ دار بزرگی بر برج جنوبی بقعه قرار داد. در سال ۱۳۰۶ (ه‍. ق) آینه کاری مفصلی بر دیوارهای داخل حرم انجام گرفت.

در سال ۱۳۳۶ خورشیدی، آخرین گنبد قدیمی آرامگاه برچیده شد و اولین گنبد اسکلت فلزی، توسط انجمن آثار ملی و اداره باستان‌شناسی فارس، به همت هنرمندان فقید، سید احمد و سید محمد رضازاده ساخته شد.

در سال ۱۳۶۰ طی حکمی از سوی سید روح‌الله خمینی، سید محمدمهدی دستغیب به تولیت آستان احمدی و محمدی منصوب شد و در ۱۴ اسفند ۱۳۹۲ طی حکمی از سوی علی خامنه‌ای، سید علی‌اصغر دستغیب تولیت آستان احمدی (شاهچراغ) و محمدی را بر عهده گرفت.

چرا به امامزاده احمد بن موسی(ع)، شاهچراغ می‌گویند

روایتی در این باره موجود است که در کتابی تاریخی نقل شده است:

تا زمان امیر عضدالدوله دیلمی، کسی از مدفن حضرت احمد ابن موسی (ع) اطلاعی نداشت و آنچه روی قبر را پوشانده بود تل گلی بیش به نظر نمی‌رسید که در اطراف آن، خانه‌های متعدد ساخته و مسکن اهالی بود.

از جمله پیرزنی در پایین آن تل، خانه‌ای گلی داشت و در هر شب جمعه، ثلث آخر شب، می‌دید چراغی در نهایت روشنایی در بالای تل خاک می‌درخشد و تا طلوع صبح روشن است؛ چند شب جمعه، مراقب بود، روشنایی چراغ به همین کیفیت ادامه داشت؛ با خود اندیشید، شاید در این مکان، مقبره یکی از امامزادگان یا اولیاء الله باشد، بهتر آن است که امیر عضدالدوله را بر این امر آگاه کنم؛ هنگام روز، پیرزن به همین قصد به سرای امیر عضدالدوله دیلمی رفت و کیفیت آنچه را دیده بود به عرض رسانید.

امیر و حاضرین، از بیانش در تعجب شدند، درباریان که این موضوع را باور نکرده بودند، هر کدام به سلیقه خود چیزی بیان کردند؛ اما امیر که مردی روشن ضمیر بود و باطنی پاک و خالی از غرض داشت فرمود: اولین شب جمعه شخصاً به خانه پیرزن می‌روم تا از موضوع آگاه شوم.

چون شب جمعه فرا رسید، شاه به خانه پیرزن آمده و دور از خدم و حشم، آنجا خوابید و پیرزن را فرمود هر وقت چراغ روشن شد، مرا بیدار کن؛ چون ثلث آخر شب شد پیرزن بر حسب معمول روشنایی پرنوری قوی‌تر از دیگر شب‌های جمعه مشاهده کرد و از شدت شعفی که به وی دست داده بود، بر بالین امیر عضدالدوله آمده و بی‌اختیار 3 مرتبه فریاد زد: « شاه! چراغ» و از آن به بعد به شاه چراغ، معروف شد.

ویژگیهای مجموعه بنای شاهچراغ

بنای حرم، مشتمل بر ایوانی در جلو و حرمی گسترده در پشت ایوان است که در ۴ جانب حرم، ۴ شاه نشین قرار گرفته و مسجدی نیز در پشت حرم ساخته شده است. ضریح آن، در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده است. حیاط، دارای ۲ در اصلی ورودی است. غیر از ۲ در اصلی، ۲ در فرعی دیگر نیز وجود دارد که یکی به بازار حاجی و دیگر به مسجد جامع عتیق باز می‌شود.

در میان حیاط، حوض بزرگ فواره داری، ساخته شده و اطراف حوض درختکاری شده است. حرم شاهچراغ در سمت غرب حیاط و حرم سید میر محمد (برادر شاهچراغ)، در سمت شمال شرقی حیاط قرار دارد.

در دور تا دور حیاط، اتاق‌هایی ۲ طبقه ساخته شده که پیشانی و جرزهای جلو آنها، کاشیکاری شده است. ستون‌های آهنی ایوان حرم، به وسیله چوب‌های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت کاری شده به کار رفته است.

روز شاهچراغ

در سال ۱۳۸۶، در شورای فرهنگ عمومی استان فارس، نامگذاری یک روز به نام بزرگداشت شاهچراغ مطرح شد و متولیان امر تصمیم گرفتند که روز تولد او را به عنوان مراسم بزرگداشت انتخاب کنند؛ لذا برای مشخص شدن روز دقیق تولد، مورخان و محققان تحقیقات خود را آغاز کردند اما پس از بررسی‌های به عمل آمده، کارشناسان به این نتیجه رسیدند که روز تولد شاهچراغ به درستی مشخص نیست و در این خصوص نقلهای متفاوتی وجود دارد.

از این رو تصمیم بر این شد که در دهه کرامت، یعنی حدفاصل تولد حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع)، یک روز به عنوان روز بزرگداشت حضرت احمد بن موسی، تعیین شود. شورایعالی انقلاب فرهنگی، در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۸۸، روز ششم ذیقعده یعنی پنجمین روز از دهه کرامت را، به نام روز بزرگداشت احمدبن موسی شاهچراغ، جهت ثبت در تقویم مناسبت‌های ملی- اسلامی کشور، تصویب کرد.

آرامگاه شاهچراغ کجاست

آرامگاه شاهچراغ در کنار میدان احمدی شیراز قرار دارد.