جاده راهی است که دو یا چند شهر یا روستا را به هم متصل می‌کند. جاده معمولاً بهترین مسیر برای رفتن از یک مکان به مکان دیگر است، ولی همیشه مستقیم‌ترین راه نیست. گاهی مانع‌های طبیعی نظیر رودخانه‌ها یا تپه‌ها باعث مستقیم نبودن جاده می‌شوند. جاده‌های جدید غالباً مراکز شهر یا نواحی مسکونی را دور می‌زنند تا از تراکم رفت و آمد یا ایجاد سر و صدا جلوگیری شود. جاده‌های روستایی املاک شخصی مردم را دور می‌زنند.

جاده می تواند خاکی، سنگ فرش شده، آسفالت و ... باشد. راه ها حتی می توانند عمومی یا خصوصی نیز باشند.  جاده ها بر خلاف خطوط راه آهن و یا خطوط هوایی، برای استفاده خودروهای شخصی عموم مردم قابل استفاده می باشند و در بخش هایی از آن سازه های چون: پل، تونل، چهارراه و غیره وجود دارد.

تاریخچه جاده ها

اولین جاده‌ها راه‌هایی بودند که مردم و چهارپایان از آن‌ها استفاده می‌کردند. این جاده‌ها اغلب مسیرهای ناهموار، پرپیچ و خم و باریک بودند. نیاز به جاده‌های مناسب و هموار از زمان اختراع چرخ حس شد.

اولین جاده‌های سنگ‌فرش در میان رودان ( عراق کنونی ) در حدود ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد ساخته شد. دوهزار سال بعد، رومی‌ها جاده‌های مناسب و مستقیمی در تمام اروپا و آفریقای شمالی ساختند. آن‌ها به این جاده‌ها نیاز داشتند تا سربازانشان بتوانند به سرعت در پهنۀ امپراتوری روم جا‌به‌جا شوند. جاده‌های رومی با سنگ فرش شده بودند و به سمت پهلویشان شیب داشتند تا آب باران در جاده باقی نماند.

گردنه ها

گردنه ناحیه‌ای از خط‌الرأس کوه است که کمترین ارتفاع را نسبت به دو قله دو طرف آن دارد. برای گذشتن از یک سمت رشته کوه به طرف دیگر معمولاً باید از گردنه‌ای گذشت.

به سخن دیگر پایین‌ترین نقطه تماس میان خط الرأسهای دو کوه را گردنه می‌خوانند. در دو سوی گردنه عموماً دو دره از هر دو سوی کوه سرازیر می‌شوند که به موجب آن گردنه دیسه‌ای همانند زین اسب پیدا می‌کند.

جاده اصلی

جاده اصلی که با نامهای دیگری مثل محور اصلی، جاده پرتردد، جاده استراتژیک یا جاده محوری هم شناخته می‌شود به راه یا جاده ای مهم گفته می‌شود که دو یا چند شهر، ایستگاه، فرودگاه و مانند آن را به هم وصل می کند. وقتی که بین دو نقطه چند راه مختلف وجود دارد، جاده اصلی جاده ای است که استفاده از آن توصیه می شود. جاده های محوری عمدتاً در دوبانده هستند و یا استانداردهای یک آزادراه را دارند.

انواع جاده بر اساس مصالح

• شوسه : جاده‌های خاکی را شوسه می گویند.
• آسفالت : جاده‌ای که از مخلوط قیر و سنگریزه (قلوه سنگ) ساخته شده است.

راه های مال رو

به راهی که سطح آن آسفالت نبوده و از جنس خاک، سنگ و یا گل باشد راه مال رو می گویند.  این جاده ها مناسب عبور اتومبیل های سبک، عابرین پیاده و یا حیوانات می باشند و اغلب در روستاها به چشم می خورند. این قبیل راه ها به سیستم کانال کشی و جمع آوری آب و حاشیه امن (شانه خاکی) مجهز نمی باشند و در زمان بارندگی تقریباً غیر قابل عبور می شوند.

بیراهه ها یا راه فرعی

این نوع راه ها تقریباً مثل راه های مال رو می باشند، ولی عرض آن ها بسیار کم تر بوده و سطح آن ها اغلب پوشیده از علف است. این راه ها نیز بیش تر در دل روستاها وجود داشته و برای دسترسی محلی مورد استفاده قرار می گیرند.

راه های جانبی یا شوسه کناری

به مسیرهای کوتاه و اغلب کم عرضی گفته می شود که راه فرعی را به راه اصلی و یا راه اصلی را به مناطق مسکونی و یا خدماتی متصل می کند. این جاده های کوتاه و کم عرض در موازات جاده اصلی می باشند. از مزایای این قبیل راه ها این است که در کاهش حجم ترافیک موثر بوده و دسترسی به مناطق مسکونی و خدماتی را آسان تر می کنند. ولی از معایب آن ها این است که اگر سرعت و نحوه ورود و خروج خودروها در آن ها کنترل نشود، می توانند منجر به رخ دادن تصادفات وحشتناکی شوند.

بزرگراه ها

به جاده هایی گفته می شود که عریض بوده و امکان رانندگی در آن ها در هر شرایط آب و هوایی و با سرعت های بالا امکان پذیر است. پوشش سطح بزرگ راه ها از مرغوبترین نوع آسفالت می باشد.

آزادراه ها

به بزرگراه هایی که منحصراً برای سرعت های بالا ساخته شده اند آزادراه می گویند. در این جاده ها خبری از چراغ های راهنمایی و نیز خروجی و دوربرگردان نیست. اولین آزادراه نیز در سال 1908 و در شهر نیویورک ساخته شد.

جاده های 2+1

جاده های 2+1 دارای 3 لاین می باشند و دو لاین آن دریک جهت و یک لاین آن در جهت مخالف می باشد و توسط گاردریل یا کابل از هم جدا می شوند.

جاده های 2+2

در این راه ها 4 لاین وجود دارد و دو لاین در یک جهت و دولاین نیز در جهت مخالف قرار دارند. این جاده ها شانه خاکی ندارند. چهارراه ها نیز در آن ها اغلب به صورت پل روگذر و یا زیرگذر می باشند.

جاده های زمستانی

به جاده هایی که از جنس برف و یخ بوده و فقط در زمستان قابل استفاده می باشند جاده زمستانی می گویند. این راه های یخی اغلب در کشورهای کانادا و یا روسیه که سردسیر هستند وجود دارند و استفاده از آن ها برای حمل بارهای سنگین ممنوع است، چون احتمال شکستن یخ و فرو رفتن در آب وجود دارد. این جاده ها در مناطقی که مملو از رودخانه بوده و ساختن راه در آن ها هزینه بالایی در بردارد، مورد استفاده قرار می گیرند. سرعت مجاز در آن ها حدود 15 کیلومتر در ساعت می باشد و اکثراً تریلی ها در این جاده های یخ زده عبور و مرور کرده و کار حمل سوخت و مواد غذایی به مناطق صعب العبور، در زمانی که شرایط جوی برای پرواز هواپیماها مساعد نیست، را بر عهده دارند.

جاده های عوارضی

به بزرگ راه هایی که برای عبور از آن ها باید عوارض پرداخت کرد، جاده های عوارضی می گویند. از این عوارض برای نگهداری و تجهیز خود جاده استفاده می شود و میزان آن را دولت محلی و بر اساس نوع خودرو و کاربری آن تعیین می کند.

آشنایی با جاده ها