تپه باستانی، تپه تاریخی یا پشته، تپه‌ای است که از تخریب کامل یا ناقص شهر، قلعه، زیگورات یا هر بنای عظیم دیگری در گذشته، حاصل شده‌است.

تپه های باستانی ایران

برخی از تپه‌های باستانی در ایران ۹ تا ۱۰ هزارسال قدمت دارند. تپه‌های باستانی در ایران همواره مورد تاراج قاچاقچیان آثار باستانی بوده و گاه تعیین حریم آن‌ها موجب اختلاف سازمان‌های میراث فرهنگی و نهادهای عمرانی است. برخی دیگر از این تپه‌ها نیز به محل اقامت بیخانمان‌ها و معتادان تبدیل شده‌است.

تومولوس

تومولوس ها یا همان تپه های خاکی در قدیم به صورت دستی ساخته میشدند و برای دفن کردن مردگانی بلند مرتبه مانند پادشاه و شاهزاده و سردار جنگی و شخصیت های مهم دیگر مورد استفاده قرار میگرفت. داخل تومولوس ها (تچه های خاکی) به صورت بسیار زیبایی توسط معماران آن زمان ساخته شده است و به صورت اتاق و دالان هایی خیره کننده میباشد. تومولوس ها نمایانگر معماری خیره کننده آن زمان میباشد. جنس تومولوس ها به صورت کاملا خاکی میباشد. تومولوس ها دارای ورودی میباشند و بسیار محکم و مقاوم ساخته شده اند.

بلندی تومولوس و زیبایی معماری آن با توجه به ثروت و ارزش فرد مرده، متغیر می باشد، آنها که ارتفاع بلندتری دارند، برای پادشاهان و حکام ثروتمندتری می باشد. این بناها همیشه دارای ارتفاعاتی با ضرایب ۹ ، مثل ۹ ، ۱۸ ، ۲۷ ، ۳۶ متر می باشند.

البته بايد در نظر داشت كه فرسايش و نيز گاهي اوقات سازه هايي كه در سالهاي پس از آن بر روي تپه ساخته مي شده است نيز مي تواند ارتفاع را تا دو متر بيشتر و يا كمتر بنمايد. معماری تپه های باستانی با هم فرق می کند داشتن اطلاعات از دوره های تاریخی و اطلاع از نحوه چیدمان تپه ها و مصالح بکار رفته در آن می تواند کمکی برای حفاری تپه ها باشد.

برای اینکه خاک نلغزد و باعث رانش نشود، در موضع پایین دیوارهایی وجود دارد که از سنگهای بزرگی تشکیل شده است. در تومولوس ها علاوه بر اینکه بر جلوگیری از دستبرد تدابیری در نظر گرفته می شده است، در مکانی ساخته می گشت که از دور دست ها به وضوح دیده بشود.

تمام تومولوس ها آنطور که حدس زده می شود ، پر از طلاهای درخشان یا مومیایی و … نمی باشند. در این گونه مزارها، اشیایی وجود دارد که انسانهای مرده در طول حیاتشان صاحب آنها بوده اند و بدین ترتیب در بعضی از این مزارها اشیایی ناچیز و در بعضی از آنها بسیار زیاد و ارزشمند وجود دارد. معمولا در تومولوس های متعلق به زنان، زیورآلات و آویزه های زیادی موجود است و در تومولوس هایی که متعلق به مردان می باشد، وسایل و ابزار جنگ و نبرد بیشتر به چشم می خورد.

ضمنا تومولوس ها جزو مناطق و محوطه های حفاظت شده تلقی می گردند و حفاری آنها ممنوع می باشد.

کول تپه

کول‌تپه به جائی اطلاق می‌شود که تودهٔ بزرگی از خاکستر، بصورت طبقه‌طبقه، روی هم انباشته شده و بصورت تپه‌ای مانند در آمده‌ باشد. این خاکسترها لایه‌لایه‌اند و در میان هر لایه مقداری خاک و گاه اشیاء قدیمی بویژه کاسه و کوزه و ظروف مختلف پیدا می‌شود.

آشنایی با تپه های باستانی