تخت سلیمان

• 1396/08/08
• 0 کامنت
• 1973 تعداد بازدید

مجموعه تاریخی-فرهنگی تخت سلیمان ۱۲۴ هزار مترمربع مساحت دارد و در ادوار مختلف محل سکونت مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغول‌ها بوده و به روایتی محل تولد زرتشت پیامبر می‌باشد. تخت سليمان محوطه‌ای باستانی است شامل چند كاخ ساسانی، آتشكده آذرگشنسب، معبد آناهیتا و ... و در نزديكی ‌آن، دو مجموعه باستانی ديگر به نام‌های زندان سليمان و تخت بلقيس قرار دارد.

تخت سلیمان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می‌رفت؛ اما در سال ۶۲۴ میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراتور رومیان، به ایران تخریب شد. آباقاخان برادرزاده هلاکوخان که به دین اسلام گرویده بود، بر روی ویرانه‌های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد که آن نیز بعدها ویران شد و تنها کاشی‌هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده که امروزه در موزه رضا عباسی نگهداری می‌شود.

در این منطقه نشانه‌ها و بقایای استقرار از هزاره اول ق.م تا قرن ۱۱ هجری قمری ملاحظه می‌شود؛ اما اوج شكوه و آبادانی تخت سلیمان مربوط به دوره ساسانی می‌باشد كه ساختمان آتشكده آذرگشنسب در آنجا احداث و به عنوان مهمترین معبد مورد احترام ایرانیان زرتشتی قرار گرفت.

هم اينك در اين مجموعه آثاری از اوايل دوره ساسانی تا دوره ايلخانان مغول شناسايی شده، ولی از آنجايی كه تاريخ نظری اين مجموعه به دوره هخامنشی و اشكانی می رسد، بی ترديد در صورت ادامه حفاری، آثار مهمی از دوره‌های پيش از ساسانی در اين محل كشف خواهد شد.

بخش های مختلف تخت سلیمان

بخش طبيعی مجموعه تخت سليمان متشكل از يك كوه آهكی است كه در قله آن، چشمه بسيار بزرگی (با درياچه‌اي به قطر حدود ۱۰۰ متر) وجود دارد. اين كوه در طول هزاران سال در اثر رسوبات آهكی موجود در آب چشمه فوق شكل گرفته است. هم اينك در اطراف كوه تخت سليمان چندين تپه كوچك از اين نوع، در اطراف چشمه های آهكی در حال شكل گيری است.

مجموعه تخت سليمان بر روی صفه و تخته سنگ طبيعی به ارتفاع بيست متر از سطح دشت که عموماً از لايه های رسوبی درياچه تشکيل شده است، قرار دارد. آثار اين مجموعه تماماً داخل حصار و ديوار بيضی شکل آن که دور تا دور صفه گسترده شده، بنا شده است. دو دروازه ساسانی يکی در شمال تخت و ديگری روبروی آن در جنوب و کاملاً در محور درياچه و آتشکده ساخته شده اند.

داخل حصار بيضی شکل دو مربع مختلف المرکز و هم محور به چشم می خورد. درياچه در مرکز مربع جنوبی (مربع بزرگ تر) و آتشکده در مرکز مربع شمالی (مربع کوچک تر) قرار گرفته است. در جبهه شمالی غربی درياچه و در زاويه مربع بزرگ تر، ايوان رفيع ساسانی معروف به "ايوان خسرو" قرار گرفته است. در جبهه جنوبی ايوان خوابگاه منتسب به خسرو پرويز قرار دارد. اين خوابگاه در سطحی پايين تر از سطح آثار ديگر قرار گرفته و با يک راه مخفی به کنار درياچه باز می شده است.

آتشکده آذر گشنسب، مجموعه ای است مشتمل بر يک تالار مرکزی مربع شکل با چهار جرز قطور آجری (با نقشه چهار طاقی) که يک گنبد بزرگ آجری، آن را می پوشانده. آن گاه سی اتاق، راهرو، ايوان، حياط و تالارهای ستون دار ديگر آن را همچون نگينی در ميان گرفته اند.

مجاور اين مجموعه در بخش غربی، مجموعه ديگری است که از يک آتشکده صليبی شکل با ابعاد کوچک تر و دو تالار ستون دار با ستون های مدور و چهار گوش و تعدادی اتاق و فضاهای جانبی تشکيل شده است. ظاهراً اين قسمت کاخ هايی بوده که در ايام توقف شاه ساسانی مورد استفاده او و خانواده اش قرار می گرفته است و در طول سال نيز موبدان نگهبان آتشکده در آن ساکن بوده اند.

جز مجموعه بناهای ياد شده، بقايای ابنيه پراکنده و منفرد فراوانی در اطراف درياچه وجود دارد که از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده اند. اين بناها عموماً مربوط به دوره ايلخانی است.

دریاچه تخت سلیمان

این دریاچه سحرآمیز به طول ۱۲۰ و عرض ۸۰ متر به شکل یک بیضی نامنظم در مرکز محوطه تاریخی تخت سلیمان واقع است. عمق دریاچه در قسمت لبه بین ۴۰ تا ۴۵ متر، در برخی قسمتها ۷۰ تا ۷۵ و در یک نقطه تقریباً سمت شمال‌شرقی دریاچه، حدود ۱۱۲ متر تخمین زده شده است.

درجه حرارت آب این دریاچه در تابستان و زمستان یکسان و در حدود ۲۱ درجه است و همین موضوع ثابت می کند که آب آن از سفره‌ای زیر زمینی در عمق بسیار زیاد تامین می‌شود.

آب دریاچه قابل شرب نبوده و به دلیل حضور درصد بالایی از یون عناصر سخت شامل: منیزیم، پتاسیم، هیدروسولفید، سدیم، سولفات، کلر و کلسیم در جدول درجه‌بندی سختی عناصر، بالاتر از آب آشامیدنی نرمال قرار می‌گیرد و ممکن است باعث ناراحتی معده و روده شود. در روی سطح آب و یا داخل آن اثری از حیات موجود زنده تشخیص داده نمی‌شود.

آتشکده آذرگشنسپ تخت سلیمان

آتشکده آذرگشسپ ویژه ارتشیان بود و در شهر و محلی به نام شیز یا گَنجَک بر روی کوه اَسنَوند قرار داشت.

آذرگشنسپ به معنای آتش اسب نر است. بر پایهٔ افسانه‌های ایرانی این آتشگاه بدین علت این طور نامیده شده‌است که کیخسرو هنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز با تیرگی شبانه که دیوان با جادوی خود پدیدآورده بودند روبرو شد. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرودآمد و جهان را دیگر باره روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به پاس این یاوری اهورایی، آتش فرودآمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش اسب نر (گُشسب یا گُشنسب) نامیده شد.

تخت سلیمان کجاست

تخت سلیمان در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان (در گذشته نصرت‌آباد) در استان آذربایجان غربی و ۴۵ کیلومتری شمال شرقی این شهر است.