باغ ارم

• 1396/07/28
• 0 کامنت
• 2415 تعداد بازدید

باغ ارم یک باغ ایرانی تاریخی در شهر شیراز است و شامل چند بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی می‌شود. مساحت آن حدود ۱۱۰۳۸۰ مترمربع و زیربنای آن حدود ۱۸۶۹ مترمربع است. این باغ، تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از مناطق مختلف در جهان در این باغ کاشته شده‌است. در حال حاضر این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد.

تاریخچه باغ ارم

پیشینه‌ی باغ ارم به درستی مشخص نیست و هنوز معلوم نشده که این باغ دقیقاً چه زمانی و توسط چه کسی ساخته شده، اما در سفرنامه‌های مربوط به قرن‌های ۱۰ و ۱۱ هجری از این باغ نام برده اند و مشخص است که باغ ارم حداقل در دوران سلجوقیان و آل اینجو هم وجود داشته؛ بنابراین پیشینه‌ی باغ را می‌توان حداقل به سده‌ی ۶ هجری نسبت داد. البته این احتمال را می دهند که این باغ در دوره سلجوقیان به دست اتابک قراچه که از طرف سنجر سلجوقی، حکومت فارس را بر عهده داشته، بنا شده باشد.

مانند دیگر اماکن تاریخی که در شهر شیراز قرار دارند، باغ ارم هم در دوران کریم خان زند به اوج شکوفایی خود رسید و کریم خان در بهسازی آن نقش بسیار مهمی داشت.

در زمان قاجاریه، این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی، به ریاست جانی خان که مقالم ایلخانی داشت، افتاد که در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد. آنها ارم را به عنوان مقر فرمانروایی خود در شهر شیراز برگزیده بودند. شواهد نشان می دهند که ساختمان عمارت این باغ، تا دوره ناصرالدین شاه قاجار پابرجا بوده اما حاج نصیرالملک شیرازی، باغ را از خاندان ایلخانی خریداری کرده و احتمالا با حفظ اساس ساختمان، عمارت فعلی موجود در باغ را بنا نهاده است. پس از درگذشت وی در حدود سال ۱۲۷۲ هجری شمسی، تزئینات بنا و بعضی قسمت های نیمه کاره توسط ابوالقاسم خان نصیرالملک، داماد و خواهرزاده او، تکمیل می شود.

معماری عمارت باغ ارم

عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب می‌شود. این ساختمان در زمان قاجاریه و با تقلید از سبک معماری زندیه ساخته شده‌ و ستون های دو طبقه بالایی، از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند. این عمارت، از سه طبقه، با تزئینات فراوان تشکیل شده‌است. اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً زیرزمین هستند، محلی برای استراحت در روزهای گرم تابستان است. تزئینات این اتاق‌ها، کاشی‌کاری‌های رنگین بوده و دو طبقه بالایی دارای ستون‌هایی است که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند.

در پیشانی بنا، دو نیم‌دایره در دو طرف و یک تابلو بزرگ در وسط قرار دارد که از ۳ هلال روی هم تشکیل شده‌است. این تابلو، تصاویری از شاهنامهٔ فردوسی و نبرد شاهان قاجار را نشان می‌دهد.

پوشش گیاهی باغ ارم

در این باغ وسیع، سرو نازهای بلند و زیبائی وجود دارد که سال های زیادی بر آنها گذشته و موجب شهرت باغ شده است. اصولاً باغ های شیراز، بخاطر داشتن درختان سرو ناز شهرت داشته است. بلند ترین سرو ناز این باغ قریب سی و پنج متر بلندی آنست.

انواع درختان باغ ارم را می توان به دو دسته درختان زینتی و درختان میوه دار تقسیم کرد :

1. درختان زینتی باغ عبارتند از: سرو ناز، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بید مشک، سپیدار و اوکالیپتوس .
2. درختان میوه دار باغ عبارتند از: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زرد آلو، بادام، سیب، به و گلابی.

محصول اصلی درختان میوه دار باغ در درجه اول انار و در درجه دوم مرکبات است.

این باغ امروزه علاوه بر سروهای زیبا، به داشتن انواع گل نیز شهرت دارد. در دو دهه اخیر گل های بسیاری از هر نوع در آن پرورش داده شده است و مخصوصاً گل های رز گوناگون آن دیدنی ست. در موقع توسعه باغ، گلستانی از انواع گل رز در ضلع غرب و شمال غربی احداث گردیده که در آن قریب دویست و پنجاه واریته گل رز پرورش داده شده است. این گلستان از نظر تنوع و بسیاری انواع گل رز در کشور ما بی نظیر و در کشورهای همجوار و آسیا کم نظیر است.

به جز گل های رز، انواع دیگر گل های موجود در باغ ارم را می توان به ده عنوان کلی دسته بندی نمود:

1. درختچه های زینتی دارای گل های زیبا که عبارتند از نسترن، یاس خوشه ای، یاس زرد، توری، سنبل درختی، به ژاپنی، گوجه گل، هلو گل، سیب گل، طاووسی، خرزهره و ابریشم.
2. درختچه های زینتی دارای برگ های زیبا و این دسته عبارتند از: ماگنولیا، سه رنگ، سرو نقره ای، سرو خمره ای، برگ بو، پالم و فینیکس .
3. گل های یک ساله مقاوم به سرما. بذر این گل ها در اوایل شهریور ماه کاشته می شود و بوته های آن از اواخر زمستان تا اوایل تابستان گل می دهند و سپس از بین می روند. از این دسته می توان گل های زیر را نام برد: بنفشه، شب بو، همیشه بهار، مروارید، میمون، عدسی، زبان در قفا، قرنفل، میخک و مینا چمنی .
4. گل های یکساله حساس به سرما. بذر این گل ها از اوایل اسفند ماه کاشته می شود و بوته های آن از اوایل تابستان گل می دهند و براثر سرمای زمستان از بین می روند. این نوع گل ها عبارتند از: آهار، بگونیا، پریوش، ابری، اطلسی، جعفری، تاج خروس، مینا، گل ناز، گل خشک، گل حنائی، رعنا زیبا، سلوی، شاه پسند، ستاره، فلفل زینتی و گیلاس زینتی.
5. گل های پیاز دار عبارتند از: آلاله، اختر، کوکب، شیپوری .
6. بوته های دائمی گلدار شامل: داودی، مارگریت، خورشیدی و کوکب کوهی.
7. گیاهان دائمی پوششی و رونده. از نوع گیاهان پوششی می توان تلگرافی و از نوع رونده می توان گل های زیر را نام برد: گل ساعت، گلیسین، پاپیتال، آبشار طلائی، پیچ برفی، پیچ امین الدوله و پیچ اناری.
8. گیاهان یک ساله رونده، شامل: نیلوفر و کدوی زینتی.
9. گیاهان حصاری که از آن جمله است شمشاد و برگ نو.
10. گل های گلخانه ای. علاوه بر انواع گل های یاد شده بعضی انواع گل ها نیز اختصاصاً در گلخانه باغ ارم نگهداری و پرورش داده می شود. البته بعضی از گل ها نیز علاوه بر پرورش در باغچه ها، در گلخانه هم هست. گل های گلخانه ای شامل انواع زیر است: کاغذی، سینره، حسن یوسف، بگونیا، شویدی، گردی، گیلاس زینتی، فلفل زینتی، فونیکس، برگ انجیری و برگ بیدی.

باغ ارم کجاست

باغ ارم، در شمال غربی شهر شیراز است و در خیابان ارم قرار دارد. این باغ، از ضلع شمال غربی به بلوار دانشجو (خیابان آسیاب سه‌تایی)، از شمال شرقی به بلوار ارم و در رأس شمالی به میدان ارم محدود می‌گردد.