استان قم یکی از استانهای مرکز ایران و مرکز آن شهر قم است. استان قم از شمال به استان تهران، از غرب به استان مرکزی، از جنوب به استان اصفهان و از شرق به استان سمنان محدود می شود. استان قم به دلیل وجود مزار شریف حضرت‌معصومه(س) در آنجا و وجود مرکز روحانیت و پایگاه انقلاب اسلامی و قرار گرفتن در یک منطقه حساس تجاری و ارتباطی از موقعیت ویژه و حساسی برخوردار است.

تاریخچه استان قم

شواهد و مدارک و آثاری که از دوران پیش از اسلام به دست آمده؛ اثبات می‌کند که شهر قم در آن زمان، و به‌ویژه در عهد ساسانیان از شهرهای آباد و مهم بوده است. از قول مورخان قدیم‌تر، از اسکندر، بهرام گور، طهمورث، لهراسپ، قباد ساسانی، یزدگرد سوم و چند تن دیگر، به عنوان بانیان نخستین قم یاد شده است.

مهم‌ترین روی‌داد تاریخ قم اسلام آوردن مردم آن و پذیرش تشیع بود. پس از پذیرش اسلام و تشیع از سوی مردم قم، سرنوشت سازترین رخداد تاریخ قم، آمدن فاطمه معصومه به این شهر است. چرا که بعد از وفات او و دفن در شهر قم به عنوان یک مرکز دینی و مذهبی برای شیعیان تبدیل شد و در دوره‌های بعد به دلیل اهمیت مذهبی این شهر به بزرگ‌ترین حوزهٔ تعالیم دینی و مذهبی در ایران تبدیل شد.

از جمله اتفاقات مهمی که در قرون اولیهٔ اسلام در قم رخ داده است، باید به مهاجرت و پناه آوردن بسیاری از علویان و فرزندان علی بن ابی‌طالب به این شهر و رسوخ عقاید شیعه‌ی امامیه در مردم آن اشاره کرد که سبب شد تا به تدریج به عنوان یکی از مراکز بزرگ تشیع در جهان شناخته شود و مورد بغض و کینهٔ خلفا قرار گیرد.

در دوران پهلوی معاصر و جدید، قم مرکز مبارزه علیه حکومت پهلوی بود.

نام گذاری استان قم

 در مورد علت نامگذاری استان قم دلایل متعدی ذکر میشود که در زیر به چند مورد از آن اشاره میشود:

• طبق نوشته تاریخ قم در ایام قدیم آب رودخانه تیمره(انار بار یا رودخانه قم) جمع میشد و انقدر گیاه و سبزه در اطراف این ابها میرویید که به دشت کبود مشهور بوده چون محل جمع شدن ابها را در عربی قم میگویند انجا را نیز قم نامیدند.
• نقل دیگر انکه در اثر کثرت گیاه و علفی که در اطراف رودخانه انار بار وجود داشت مردم در اطراف ان چادر بنا میکردند و خانه میساختند. که به ان خانه ها در فارسی کومه نام داشت و به مرور زمان کومه تبدیل به کم شد‌‌پس ان را معرب گردانیده و قم نامیدند.
• در مقابل رود انار بار چشمه ای پر اب بود که به ان کب میگفتند .رودخانه ای که از ان چشمه میجوشید کب رود نام داشت سپس کب رود معرب گردانیده و قمرود نامیده شد و ان محل را مناسب با نام رودخانه قم گفتند.
• وقتی اعراب اشعری به قم امدند در اطراف قم خیمه هایی زدند که کم کم تبدیل به روستا شد که تعداد روستا ها به هفت عدد رسید که نام این روستاها را کمیدان میگفتند. پس از مدتی به اختصار کم و سپس قم گفتند.

مناطق گردشگری استان قم