آرامگاه کوروش بزرگ

• 1397/03/12
• 0 کامنت
• 1783 تعداد بازدید

آرامگاه کوروش بزرگ، مقبره کوروش دوم هخامنشی، ملقب به کوروش بزرگ یا کوروش کبیر است که در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب غربی کاخ‌های پاسارگاد است. بنای آرامگاه، در گذشته، مشهور به مشهد مادر سلیمان بود. در سال ۱۸۲۰، پس از پژوهش‌های باستان‌شناسی، هویت اصلی بنا، به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ مشخص شده‌است و چون گوهری در میان دشت خودنمایی می‌کند.

در واقع در دوره اسلامی تعبیر اصلی بنا دیگر مشخص نبود و از سوی دیگر مردم هم ساخت بناهای با عظمت سنگی را خارج از قوه بشریت می‌دانستند و به سلیمان که طبق عقاید اسلامی، دیوان را برای کارهای دشوار در خدمت داشته‌است، نسبت می‌دادند. به‌همین جهت آرامگاه کوروش بزرگ را هم از بناهای سلیمان می‌شمردند و آن را به مادر او منسوب می‌کردند و مشهد مادر سلیمان می‌خواندند.

به احتمال زیاد، آرامگاه کوروش بزرگ، به فرمان خودش، پیش از مرگ وی ساخته شده بود. این آرامگاه در همه دوره های هخامنشی، مقدس به شمار می رفت. این آرامگاه نزدیک ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد، ساخته شده‌است. کوروش مقبرهٔ خود را به نحوی ساخت که هیچ گونه آلودگی نتواند از بدن مومیایی شدهٔ او به موجودات پاک برسد.

دشتی که پاسارگاد در آن واقع شده، دشت مرغاب نامیده می شود. برخی از مورخان ذکر کرده اند که کوروش، با شکست آستیاگس (آستیاک)، در سال ۵۵۰ پیش از میلاد، امپراتوری ماد را سرنگون کرد. او در میدان جنگی که بر مادها پیروز شد، محلی را برای اقامت خود به عنوان پایتخت برگزید. این محل همین دشت مرغاب است. در سال ۵۲۹ پیش از میلاد، کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی (شمال شرق ایران) حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها کشته شد.

پس از کشته شدن کوروش، جسد وی را مومیایی کرده و درون تختی از زر قرار دادند و اشیای ارزشمند پادشاهی و جنگی او را کنارش گذاشتند. در حمله اسکندر مقدونی، یکی از مقدونی‌ها، در این آرامگاه را شکسته و اشیا آن را تاراج کرده و به کالبد آسیب رسانده بود، ولی اسکندر دستور داد آرامگاه کوروش را مرمت کنند. هکل و یاردلی با اشاره به مرمت آرامگاه و نقل قولی از پلوتارک، مبنی بر مجازات عاملان تعارض به آرامگاه می‌نویسند، که هدف اسکندر از این کار علاقه شخصی او به کوروش و حرکتی خیراندیشانه-سیاسی بود تا بتواند خود را جانشین مشروع کوروش و هخامنشیان معرفی کند.

ویژگیهای آرامگاه کوروش بزرگ

ارتفاع کلی بنا حدود ۱۱ متر است و در ورودی آن در سمت شمال غربی بوده و ۷۵ سانتی‌متر پهنای آن است که دارای دو در سنگی بوده که از بین رفته است.

بنای آرامگاه بین باغ‌های سلطنتی قرار داشته و از سنگ‌های بزرگ آهکی به رنگ سفید، که درازای پاره‌ای از آن‌ها به هفت متر می‌رسد، ساخته شده‌است. این سنگ های بزرگ، با بست های دم چلچله ای، به هم متصل شده بودند که بعدها آن ها را کنده و برده اند و اکنون جایشان به صورت حفره هایی دیده می شود که بیشترشان را بازسازی کرده اند.

آرامگاه در هفت طبقه اجرا شده که برگرفته از عدد مقدس هفت در میان ایرانیان است. این بنا دارای دو بخش است:

• بخش اول سکویی شش پله ای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر مربع است و نخستین پله به بلندی ۱۷۰ سانتی‌متر، دومی و سومی ۱۰۴ سانتی‌متر، و سه عدد واپسین ۵۷٫۵ سانتی‌متر هستند.
• بخش دوم، یک چهاردیواری کوچک به وسعت ۵/۷ متر مربع که سقف شیب داری دارد و ضخامت دیوارهایش به ۵/۱ متر می‌رسد.

خزانهٔ آرامگاه، در بالاترین نقطه، ظاهر یک خانهٔ شیروانی ساده با یک ورودی کوچک در غرب را دارد. در شیب سقف آرامگاه، دو سوراخ بزرگ وجود دارد که برای سبک کردن سنگ‌ها و کم کردن از بار سقف ایجاد شده‌است و برخی ندانسته، جای نگهداری کالبد کوروش و همسر وی دانسته‌اند.

در پیشانی اتاق آرامگاه یعنی در مثلث بالای درگاه، یک گل بسیار آراسته نقش کرده بودند که امروز تنها نیمی از آن، آن هم به صورت بسیار ضعیف باقی مانده‌است. سقف آرامگاه از درون صاف و ساده‌ ولی از بیرون شیروانی شکل است و شیب دو طرفهٔ آن به شکل عدد هشت است. این سقف و کف اتاق آرامگاه، از دو تخته‌سنگ بزرگ تشکیل شده‌است.

کتیبه های آرامگاه کوروش بزرگ

بر اساس مورخان دوره اسکندر، روی دیواره آرامگاه نوشته‌ای وجود داشته به این مضمون " ای انسان، هر که هستی و از هر کجا که بیایی، زیرا می‌دانم که خواهی آمد، منم کوروش، پادشاه هخامنشی که این امپراطوری گسترده را برای پارسیان به یادگار گذاشته‌ام، که اکنون به این مقدار اندک از سرزمین بزرگ کشورم بسنده کرده‌ام بر گور من رشک مبر و بر ویران کردنش دل خوش مدار که تو نیز بر گور خود چنین نگاری، هرگاه فرمانبردار اهورامزدا باشی "

این متن اکنون وجود ندارد و به احتمال زیاد روی یک پلاک سنگی نوشته شده و بر دیواره آرامگاه نصب گردیده که در گذشته‌های بسیار دور از محل خود برداشته شده‌است.

آریان نوشته‌است که روی آرامگاه کوروش نوشته‌ای به خط میخی پارسی باستان وجود داشت به این مضمون:

ای انسان. من کوروش پسر کمبوجیه هستم، که شاهنشاهی پارس را بنیاد کردم و شاه (کل) آسیا بودم. پس به این آرامگاه بر من رشک مبر.

این نوشته با اختلاف بسیار کمی توسط استرابون و پلوتارک نیز نقل شده‌است. اگرچه تحقیقات جدید، درستی وجود چنین نوشته‌ای در آرامگاه کوروش را زیر سؤال برده‌است اما ساختار ساده و بدون تزئین بنا مضمون همین نوشته را منتقل می‌کند.

استرابون متن کتیبهٔ دیگری در آرامگاه کوروش را به نقل از اُنِسیکْریت آورده‌است: اینجا آرامگاه من کوروش شاهنشاه است. در روایت انسیکریت، این کتیبه به دو زبان فارسی (باستان) و یونانی، ولی هر دو به خط فارسی آمده بود. داندامایف مضمون و اسلوب این کتیبه را که خالی از نظرات فلسفی یونانیان است به کتیبه‌های سایر پادشاهان هخامنشی نزدیک می‌داند؛ ولی در وجودش تردید می‌کند.

داندامایف در نهایت نتیجه می‌گیرد که از آنجایی که اغلب مؤلفان یونانی دربارهٔ کتیبه‌های منقوش بر روی مقبره کوروش مطالبی نگاشته‌اند، بر روی آرامگاه کوروش در پاسارگاد در واقع کتیبه‌هایی وجود داشته‌است؛ ولی این کتیبه‌ها اولاً مضمونشان نوع دیگری بوده‌است و دوما امکان دارد که آن‌ها در زمان کوروش تهیه نشده باشند، بلکه بعد از مرگ وی در دوران شاهنشاهی داریوش تدوین یافته باشند، زیرا معمولاً کتیبه‌های سنگ‌های آرامگاه پس از مرگ تنظیم می‌گردد.

بازسازی آرامگاه کوروش بزرگ

این آرامگاه دو بار، یکی در سال ۱۳۵۰ خورشیدی، به سرپرستی علی سامی (رئیس وقت مؤسسه باستانشناسی تخت جمشید)، به منظور آماده‌سازی آرامگاه کوروش جهت برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران و بار دوم بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ خورشیدی مرمت و بازسازی شده‌است.

آرامگاه کوروش بزرگ کجاست

آرامگاه کوروش بزرگ، در شهرستان پاسارگاد، در فاصله حدود ۱۳۵ كیلومتری شیراز و ۳ كیلومتری جاده آسفالته شیراز به آباده، در قسمت شمالی استان فارس، میان رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد.