استان آذربایجان شرقی یکی از استان‌های شمال غربی ایران و مرکز آن شهر تبریز است. این استان آب و هوای سرد کوهستانی دارد و کل محدودهٔ استان را کوه‌ها و ارتفاعات تشکیل داده‌اند. استان آذربایجان شرقی از سمت شمال، به جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب، به استان آذربایجان غربی، از سمت شرق، به استان اردبیل و از سمت جنوب شرق، به استان زنجان محدود شده‌ است.

این استان محل اتصال دو رشته کوه مهم و اصلی کوه‌های ایران، یعنی البرز و زاگرس بوده و بلندترین نقطهٔ آن، قلهٔ کوه سهند است.

تاریخچه آذربایجان قبل از اسلام

استان آذربايجان شرقی را ماد کوچک می نامیدند و بخشي از سرزمين باستاني ماد است. شهربان منطقه ماد کوچک، به نام آتورپات یا آتور پاتن، در زمان سلطنت اسکندر مقدونی قیام کرد و با انعقاد عهدنامه ای مانع از واگذاری آذربایجان به دست یونانی ها شد. اسکندر مقدونی با این شرط که آتروپات از امپراتوری وی تبعیت کند،این سردار را در ماد کوچک باقی گذاشت.

آتروپات پس از مرگ اسکندر مقدونی (که خونریزی بین جانشینانش درگرفت)، حکمران منطقه شد و به خاطر خدماتش در جلوگیری از اعمال نفوذ بیگانگان در ماد کوچک، این منطقه را به نام سردار آتروپات خواندند.

این منطقه در دوره ساسانیان از ایالات مهم ایران و به قول یونانی ها ساتراپ نشین بوده است. به علت وجود آتشکده معروف آذر گشسب و آتشکده های دیگر، این منطقه به نام آذربایجان معروف شد.

تاریخچه آذربایجان بعد از اسلام

آذربایجان با ورود هلاکوخان، در زمان حمله مغولان، مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان، خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتند. شهر تبریز در زمان شاه اسماعیل صفوی، پایتخت ایران شد. در زمان سلطنت فتحعلی شاه، در دوره قاجار، طی عهدنامه هایی، بخشی از آذربایجان به روسیه واگذار شد. بعد از آن شهر تبریز ولیعهدنشین شد و شاهان قاجار، احمدشاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه، دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند.

در سال 1300 شمسی، رضاخان، سیطره حکومت مرکزی ایران را، بر این منطقه برقرار کرد. در سال 1320 شمسی، با شروع جنگ جهانی دوم، نیروهای شوروی وارد ولایات شمالی ایران، از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 شمسی به دنبال طرح مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 شمسی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی ، انگلیس شکست خورد.

نام های مختلف آذربایجان

آذربایجان در فارس میانه، آتور پاتکان، در آثار کهن فارسی، آذربادگان یا آذربایگان، در فارسی کنونی، آذربایجان، در یونانی، بیزانس آذربیگانون، در ارمنی، اتراپاتاکان، در سریانی، آذربایغان و در عربی، آذربیجان نامیده شده است.

مناطق گردشگری استان آذربایجان شرقی